Hükümetlerin oluşturduğu merkezi bütçeler kamu hizmet ve dağılımının amaç,yöntem ve içeriğinin belirlendiği bütünlüklü kamu eylem planlarını ortaya koyar.Bütçelerin kaynak ve hizmet dağılımı toplumsal eşitsizliklerin derinleştirilmesinin aracı olabileceği gibi var olan eşitsizliklerle mücadelenin gerçekleştirilmesi için etkin bir rol oynayabilir.Bütçelerin karakterinin ülkenin yönetim karakterini de belirlediği , tüm toplumsal kesimlerin yaşamını doğrudan etkilediği düşünüldüğünde biz kadınlar açısından bütçelerin yapım sürecide dahil olmak üzere bütçe hakkı en temel taleplerimizden biri olmaya devam etmektedir.
Türkiye, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin en derin yaşandığı; eğitim, sağlık, istihdam, siyasal katılma ve şiddet gibi temel başlıklarda kadınlara yönelik sistematik ayrımcılığın devam ettiği bir ülkedir. 2020 küresel toplumsal cinsiyet uçurumu raporuna göre Türkiye 153 ülke arasında 130.sırada yer almaktadır. Ekonomiye katılım ve fırsat eşitliği konusunda 136.sırada, işgücüne katılımda ise 135.sırada yer almaktadır. 2021 yılı bütçesi de toplumsal cinsiyete duyarlı olmadığı için bu sıralamayı olumlu anlamda değiştirmeyecektir.
Uzun süredir yaşanan ekonomik krizin etkileriyle baş etmeye çalışırken pandemi koşulları var olan eşitsizlikleri daha da katmerli yaşamamıza neden olmaktadır. Biz kadınlar artan iş yükü, yoksulluk, işsizlik, güvencesizlik, bakım sorumluluğu ve şiddet sarmalında mücadele ederken plan bütçe komisyonundan geçerek genel kurula getirilen 2021 merkezi bütçesi yaşamsal sorunlarımıza hiç bir çözüm sunmadığı gibi sorunları daha da derinleştiren bir rol üstlenmiştir.
Yeni rejimin karakterine uygun olarak Cumhurbaşkanlığı strateji ve bütçe başkanlığınca hazırlanan 2021 merkezi bütçesinin yapım aşaması önceki yıllarda yapılan bütçeler gibi katılımcılık ve şeffaflıktan uzak bir şekilde hazırlanmış, yine eril bir bakış açısıyla hazırlanmış, gelir ve cinsiyet eşitsizliği başta olmak üzere toplumsal eşitsizlikler yine görmezden gelinmiş, sermayeyi ve güvenlikçi politikaları önceleyen bir bütçe hazırlanmıştır. Bütçe harcamalarının yüzde ellisinden fazlası güvenlik, faiz ve sermaye teşvikleri kapsamındaki programlara harcanmakta ve kadın nüfusa hiçbir şekilde ulaşmamaktadır.
2021 Bütçesi hak temelli sosyal politikaları ortaya çıkarmayı değil, geçici sosyal yardımlarla kendine bağımlı bir toplum yaratmayı hedeflemiştir. Gelir dağılımı eşitsizliğinde Avrupa da ikinci sırada yer alan ülkemizde covid salgınıyla beraber var olan makas iyice açılmış , pandeminin daha çok dar gelirlilerin çalıştığı sektörleri olumsuz etkilemesiyle birlikte yoksulluk derinleşerek artmıştır. Uzun yıllardır uygulanan neoliberal politikalar nedeniyle yoksulluğun kadınlaştığı tespitleri yapılırken pandemiyle birlikte kadın yoksulluğu ve işsizliği korkunç rakamlara ulaşmıştır. BM Türkiye kadın biriminin açıkladığı verilere göre pandemi sürecinde erkeklere göre işini kaybeden kadınların oranı %32 iken,kadınların ücretsiz izin kullanım oranı erkeklerden % 42 daha fazla olmuştur. DİSK AR’ ın Temmuz 2020 de açıkladığı ve Covid-19 etkisiyle revize geniş tanımlı kadın işsizlik oranı yüzde 45,3 (5 milyon 219 bin) olmuştur. Halihazırda sosyal yardımlardan faydalananların %61′ inin kadınlardan oluştuğunu düşündüğümüzde AÇSHB’ nın bütçesinde 69.5 milyar TL’ lik pay ayrılan sosyal yardımların bırakalım tüm toplumu, yalnızca kadınların temel yaşamsal ihtiyaçlarını dahi karşılamaktan uzaktır. Ödenen yardımların büyük kısmı kadınlara yüklenen ancak sosyal devlet yükümlülüğü olması gereken engelli,yaşlı ve çocuk bakımına karşılık ödenen kalemlerdir. Kadınları güçlenmesine, toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamaya, kadınların istihdama ve kamusal yaşama aktif katılımının önündeki en büyük engel olan kamusal kreş eksikliğini gidermeye dönük bir hedef yoktur. Bütçede “Kadınların Güçlenmesi Programına” ayrılan bütçe toplam bütçenin on binde 3’ü olarak açıklanmıştır. Her düzeyde şiddet riski altında olan, yoksul ve kamu hizmetlerine erişimi sorunlu olan nüfusun yarısının güçlenmesi için bütçenin on binde 3’ü ayırılmış olması iktidarın yaklaşımını göstermek açısından yeterli bir veridir.
Yine bilindiği üzere yıllardır bütçe kaynaklarının önemli bir kısmı gelire göre artan oranlı değil de herkesçe eşit ödenen dolaylı vergilerden oluşmaktadır. Özellikle dar gelirlileri olumsuz olarak etkileyen bu eşitsizlikten kadınlar daha fazla etkilenir. Çünkü kadınlar işgücü piyasasındaki ayrımcılıklar nedeniyle erkeklerden daha düşük gelir elde etmekte, bunun yanı sıra, gelirlerinin de daha büyük bir kısmını hanenin temel ihtiyaçlarına ayırmaları nedeniyle dolaylı vergilerden fazlasıyla olumsuz etkilenmekteler. Halktan toplanması planlanan 1 Trilyon 59 Milyarlık verginin 660 milyarı ÖTV ve KDV gibi dolaylı vergilerdir. Tüketim üzerinden alınan bu vergiler adaletsiz olup cinsiyet eşitsizliğini de derinleştirmektedir. 200 milyar TL’lik gelir vergisine karşılık 112 milyar TL’lik kurumlar vergisinin toplanacak olması vergi yükünün hem tüketim hem de gelir üzerinden emekçilere yüklendiğinin göstergesidir. Halktan toplanan bu vergiler yandaş, savaş ve israf başlıklarına harcandığı için ilave olarak 245 milyar borçlanılacak olması ise geleceğimizin harcanmasıdır. AKP toplumun geleceğini harcamıştır. Kamu gelirleri adaletsiz bir şekilde toplandığı gibi kamu harcamaları da kadınlara yönelik ayrımcılık ve eşitsizlikleri azaltacak şekilde dağıtılmamaktadır.
OECD ülkeleri içinde Kadına yönelik şiddet ve kadın cinayetleri konusunda birinci olan ülkemizde cezasızlık politikası ve cinsiyet eşitsizliği derinleşerek devam ettikçe taciz,tecavüz,istismar,kadın cinayetleri ve şiddetin tüm biçimleri de hız kazanarak artıyor. BİANET verilerine göre 2020’nin ilk 11 ayında 260 kadın katledildi. Yine pandemiyle birlikte hane içi şiddet ciddi oranda artış gösterirken şiddeti önlemek için hiçbir tedbir alınmadığı gibi yapılan infaz düzenlemeleriyle şiddet failleri salıverilmiş, sığınma evlerine erişim zorlaştırılmış, şiddete karşı koruyucu olan yasalar esnetilmiş ve İstanbul sözleşmesi,6284 sayılı yasa gibi yaşamsal kazanımlar yok edilmek istenmiştir.Kadına yönelik şiddetle mücadele karnesi oldukça zayıf olan hatta çoğu zaman şiddeti besleyen iktidarın cinsiyetçi yaklaşımı 2021 -2023 bütçe taslağında da kendini çok net göstermiştir. Ülke genelinde 81 olan ŞÖNİM sayısında 2023′ e kadar hiç bir artış hedeflenmezken, 150 olan sığınma evi sayısının ise en fazla 165′ e çıkarılması öngörülmüştür. Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Edilmesi programı başlığı altında ŞÖNİM’ler, 6284 Kapsamında ki barınma desteği ve kreş desteği için ne kadar pay ayrıldığı belirtilmemiştir. Tüm bunların yanı sıra ayrımcılığı daha katmerli yaşayan göçmen kadınlar ve LGBTİQ+ bireyler bütçe içinde hiçbir şeklide yer almamışlardır.
Değerli basın emekçileri,
Siyasal iktidarın cinsiyetçi yaklaşımları nedeniyle kamu hizmetleri,kamu harcamaları ve kaynakları alanında ortaya çıkan bu olumsuz tablonun değişebilmesi için kamu politikaları tasarımında toplumsal cinsiyet eşitliğinin gözetilmesi hedefiyle eşleşen bir bütçe oluşturulması gereklidir. KESK’li kadınlar olarak bütçe hakkımızdan vazgeçmeyeceğimizi bir kez daha ifade ederek , yıllardır talep ettiğimiz toplumsal cinsiyet eşitliğini esas alan bütçe yapım talebimizi yineliyoruz. Eğitim, sağlık, istihdam, adalete erişim, siyasal katılma başta olmak üzere pek çok konuda ayrımcılıkla karşılan kadınların yaşadığı eşitsizlikleri gidermeye yönelik gerçekçi bir adım dahi atılmayan 2021 bütçesini reddediyoruz. TBMM genel kurulunda görüşülen ve başta kadınlar olmak üzere halkın büyük bölümünün ihtiyaçlarını gidermekten uzak, toplumsal eşitsizlikleri derinleştiren merkezi bütçe geri çekilmelidir.
- Eşitleyici kamu hizmetlerinin tasarımı ve uygulanması,
- İhtiyaçları farklılaşan ve özel politika uygulaması gerektiren kesimlerinin ihtiyaçlarının karşılanabilmesi,
- Demokratik, kapsayıcı ve adil bir kalkınma için sadece kadınlarla erkekler arasında değil grupların kendi içlerindeki eşitsizliklerin giderilmesi,
- Kadın emeği sömürüsünün önlenmesi ve ev içi emeğin hakkının verilebilmesi ,
- Bütçe uygulama süreçlerinde eşitsizliğin yeniden üretilmesinin engellenmesi,
- Bütçe gelirlerinin toplanması ve harcanması süreçlerinde eşitsizliğin yeniden nasıl üretildiğinin ortaya çıkarılması için
Toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı bütçeleme (TCDB) yapılmasını talep ediyoruz.
